Uçuşa yasak bölge ne demek, Batı niçin Rusya’nın işgal ettiği Ukrayna’da bu adımı atmıyor?

“Ukrayna halkı çaresizlik içerisinde Batı’dan semalarımızı korumasını istiyor. Uçuşa yasaklı bölge ilan edilmesini istiyoruz.”

Ukraynalı Daria Kaleniuk, Salı günü Londra’da İngiltere Başbakanı Boris Johnson’a bir basın toplantısında bunları söylüyordu.

Kaleniuk, “Ukraynalı kadınlar ve Ukraynalı çocuklar gökyüzünden yağan bombalar ve füzeler yüzünden derin bir korkuyla yaşıyor” dedi.

Fakat Rusya’nın ateşi Ukrayna’nın yerleşim bölgelerine de isabet eder ve sivil halktan can kaybı artarken, Batı’nın uçuşa yasak bölge ilan etmeye hazırlandığına dair bir işaret yok.

UÇUŞA YASAK BÖLGE NE DEMEK?

Uçuşa yasak bölge, belli bir hava sahasında belli uçakların uçuşunun yasaklanması demek.

Sivil alanda hassas bölgelerin örneğin, kraliyet saraylarının korunması amacıyla sürekli olarak ya da büyük spor organizasyonları ya da kalabalıkların toplandığı durumlarda geçici güvenlik amacıyla ilan edilebiliyor.

Askeri bağlamda ise uçuşa yasak bölge, genellikle saldırılar ya da hava istihbarat faaliyetlerinden korunmak amacıyla yasaklı bölgeye uçakların girişinin engellenmesi anlamına geliyor.

Bu tür bir alan ilan edildiğinde, bunu ihlaline de askeri yollarla hazır olmak gerekiyor.

Dolayısıyla uçuşa yasaklı bir bölgeyi korumak için keşif-izleme faaliyetlerinden, önleyici saldırılara, ya da hava sahasına giren uçakların düşürülmesine kadar birçok yola başvurulabilir.

Ukrayna için uçuşa yasak bölge ilanı bu bakımdan, özellikle de NATO tarafından ilan edilirse, NATO güçlerinin doğrudan doğruya Rus uçakları ile karşı karşıya gelmesi ve gerektiğinde onları düşürmesi anlamına gelebilir.

BATI NEDEN UKRAYNA İÇİN UÇUŞ YASAK BÖLGE İLAN ETMEZ?

NATO güçlerinin Rus savaş uçakları ya da savunma sistemleriyle doğrudan teması bu krizde çok hızlı bir tırmanış anlamına gelir.

ABD’den emekli hava generali Philip Breedlove Foreign Policy adlı dergiye verdiği mülakatta “Burası uçuşa yasak bölge demek yetmez” diyor.

2013 ile 2016 yılları arasında NATO Müttefik Kuvvetler Komutanı olan Breedlove aslında Ukrayna’da uçuşa yasaklı hava sahası ilan edilmesi çağrılarını destekliyor ama bunun çok ciddi sonuçlar doğuracak bir karar olduğunu vurguluyor:

“Bu, savaş ilan etmek anlamına gelir. Eğer uçuşa yasaklı bölge ilan edersek, düşmanın bu alana yönelik, onu etkileyecek ateş kapasitesini de hedef almamız gerekecektir.”

İngiltere Parlamentosu Savunma Karma Komisyonu Başkanı Tobias Ellwood ise kısmi uçuşa yasak bölge ilan edilmesi fikrini destekledi ve NATO’nun sivil insanların ölümü ve savaş suçu iddialarına müdahale etmesi gerektiğini savundu.

Fakat NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ittifakın böyle bir adım atmayacağını Pazartesi günü NBC televizyonuna net bir şekilde ifade etti ve “Ukrayna’ya karadan ya da havadan müdahaleye niyetimiz yok” dedi.

İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace da ülkesinin Ukrayna hava sahasında uçuşa yasak bölge ilanını desteklemeyeceğini çünkü Rus savaş uçaklarıyla savaşmanın, çatışmayı Avrupa’nın tamamına sıçratacağını söyledi.

BBC’ye konuşan Wallace, “Bir Avrupa savaşını tetiklemem ama Ukrayna’nın savaşını sokak sokak onlara iletebildiğimiz her bir askeri techizatla desteklerim ve destekleyeceğiz” dedi.

Aynı şekilde ABD de aynı sebeplerle uçuşa yasak bölge ilan etmeyeceğini söylüyor.

Rusya ile çatışmadaki her bir tırmanış nükleer silah tehlikesini akıllara getiriyor.

Bu endişe Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Rusya’nın nükleer silahlarını özel alarma geçirdiğini ilan etmesiyle daha bir öne çıktı.

Çokları bunu bu silahları gerçekten kullanma niyetinden çok, sert bir mesaj verme olarak okudu.

Fakat nükleer silahların kullanılabileceği bir dünya savaşının hafifçe ima edilmesi dahi, sivil halkın saldırı altındaki tüyler ürpertici görüntülerine rağmen, Ukrayna üzerinde bir uçuşa yasaklı bölge ilan edilmesi olasılığının sıfıra yakın olması demek.

UÇUŞA YASAK BÖLGE DAHA ÖNCE NERELERDE İLAN EDİLDİ?

1991 yılında Birinci Körfez Savaşı sonrasında ABD ve müttefikleri Irak’ta, Saddam Hüseyin’in itaatsiz bulduğu etnik ve dini nüfusa yönelik saldırılarını engellemek amacıyla, güneyde Şii nüfusun, kuzeyde Kürt özerk yönetimi bölgesinin semalarında iki uçuşa yasaklı bölge ilan ettiler.

ABD, İngiltere ve Fransa hükümetleri, Irak’taki insani yardımları koruma amaçlı olarak uygulamaya giren Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 688 sayılı kararını, kararda uçuşa yasak bölgelere dair hiçbir ibare yer almamasına karşın yasaklara dayanak göstermişlerdi. Sonuçta uçuşa yasaklı bölge ilanı BM kararı olmadan yapılmış oldu.

Irak’a ait hava taşıtlarının uçuşlarının yasaklandığı bu bölgeler, bu kararı ilan eden ABD, İngiltere ve Fransa’nın (1996’ya kadar) hava güçleri tarafından yapılan devriye uçuşlarıyla denetlendi.

BM Güvenlik Konseyi, 1992 yılında Balkanlarda eski Yugoslavya topraklarında yaşanan savaşlar sırasında Bosna-Hersek hava sahası üzerinde “onay almamış” askeri uçuşları yasakladı.

BM Güvenlik Konseyi ayrıca 2011 yılında Libya’ya yönelik askeri müdahalenin bir parçası olarak da uçuşa yasak bölge ilan etti.

Bosna ve Libya’daki uçuşa yasak bölge NATO hava kuvvetleri tarafından korundu.