Türkiye’nin bireysel silahlanma ile imtihanı

İçişleri Bakanlığı’na bağlı Jandarma Genel Komutanlığı’nın yayınladığı son rapora göre, silah bulundurma ruhsatı için 2019’da 13 bin 206 başvuru yapılırken, 2020’de bu sayı yüzde 34 artarak 17 bin 751 oldu. Jandarma Genel Komutanlığı 2020 Yılı Faaliyet Raporu’na göre, 2019 yılında silah bulundurma ruhsatı için 13 bin 206 başvuru yapılırken 2020 yılında ise bu oran yüzde 34 artarak ve 17 bin 751’e çıktı.

Türkiye’de bireysel silahlanma konusunda yapılan son kapsamlı araştırma ise Umut Vakfı tarafından 2001-2011 yılları arasında yapılmıştır. Bu rapora göre;

• Türkiye’de 2011 ilk altı ayında, 2001 yılı aynı dönem verilerine göre silahlı şiddet olaylarının %83 arttığı tespit edilmiştir.
• Silahlı olayların nedenine bakıldığında %23,5 oranında aile içi şiddet, %33,8 oranında arkadaş, tanıdık, hasım akraba ve gönül ilişkileri oluşturmaktadır. Silahlı şiddet olaylarının %57,3’ü tanıdıklar arasında gerçekleşmektedir.
• Olayların niteliğine bakıldığında ise aniden başlayan tartışma %42,68’dir. Silahlı olayların %4,3’ü intihar, %2, 40’ı ise silahlı gasp olarak gerçekleşmiştir. Kasten ya da planlı olaylar ise %16,9’dur.
• Her 100 kişiden 13’ü kaza kurşunu ile hayatını kaybetmiştir. Çoğu durumda kişisel olarak görünen meselelerin, sadece iki kişi arasında halledilmediği, şiddet olayının ortaya çıktığı mekânda bulunan kişileri de etkilediği ve birçok olayda birden fazla mağdur olduğu dikkati çekmektedir.
• Silahlı şiddet olayları %64,5 oranında ölümle, %29,2 oranında yaralanma ile sonuçlanmakta. Olaylarda %67 oranında ateşli silah kullanılmakta, %28 ile bıçak ikinci sırada gelmektedir.
• Silahlı şiddet olaylarının %44,2’si cadde-sokak gibi topluma açık alanlarda, %30,4 oranıyla failin ya da mağdurun evinde gerçekleşmiştir.

Kadına yönelik şiddette:

• Silahlar sık sık kadınları kendi evlerinde öldürme, tehdit etme ve korkutma aracı olarak kullanılıyor. Pek çok ülkede, yasal ateşli silahlar ev içi cinayette en sık kullanılan silahlardır. Hala, pek çok ülke silah yasalarında ev içi şiddete yer vermemektedir. Bu nedenle, silahsızlanma ve silah kontrolü kadınların güvenliğiyle çok ilişkili bir durumdur.
• Kadınlara karşı ölümcül şiddet riskini azaltmak için, aile içi şiddet ve ateşli silah yasaları dünya çapında bazı ülkelerde bir araya getirilmiştir. Bu strateji aile içi şiddet suç geçmişi olanları silah kullanımından mahrum etmeyi hedeflemektedir. Böylece, bazı ülkelerin ev içi şiddet yasaları ateşli silah mülkiyetine referanslar içermektedir ve ateşli silahlar yasaları ev içi şiddeti referans almaktadır.
• Silahlı şiddet çeşitli biçimlerde meydana gelir ve silahlı şiddet suçluları polisi, silahlı kuvvetleri, devlet dışı silahlı grupları, iş arkadaşlarını, aile üyelerini ve partnerleri içerebilir. Silahlar çok hareketlidir ve farklı yerlerde sıklıkla kullanılırlar. Ayrıca, yasal ve yasa dışı kullanımlar arasında kolayca yer değiştirebilirler.

EGM raporunun son 10 yılı kapsayan istatistiklerine göre ateşli silahlarla işlenen suç sayısının 25.547, ruhsatsız ateşli silahla işlenen suç sayısının ise 159.123 olduğu görülmektedir.

2017’de 17 yaşındaki Helin Palandöken’in öldürülmesinin ardından CHP’nin Meclis’e verdiği ‘bireysel silahlanmanın boyutunun araştırılması’ önergesi AKP oylarıyla reddedildi.

2018’de ise CHP’nin ‘kayıp silahların araştırılması’ amacıyla Meclis’e taşıdığı araştırma önergesi AKP’li vekillerin oylarıyla reddedildi.

14 Mart 2018’de İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun imzaladığı genelge ile sivil vatandaşlara tanınan yıllık mermi kullanım hakkı 1000’e çıkarıldı. Ateşli silahla işlenen suçlardan ceza alanların belli şartlarla yeniden silah sahibi olabilmesinin önü açıldı.

Bireysel silahlanma konusunda tartışmalar sürerken çeşitli kuruluşlar bireysel silahlanmanın sonlandırılması ve bu sayede suçların da azalacağını savunmaktadırlar.