Taliban’ın ‘Afganistan’da afyon üretimini durdurmuştuk’ iddiası doğru mu?

Taliban, hem afyon çiçeği (haşhaş) üretimini hem de yasa dışı uyuşturucu ticaretini, 2001’de ABD liderliğindeki koalisyon üçlerinin işgaline dek Afganistan’da yönetimi elinde bulundurduğu dönemde durdurduğunu iddia ediyor.

2001 yılında keskin bir düşüş kayda geçmiş olsa da, Taliban’ın kontrolündeki bölgelerde afyon yetiştiriciliğinin geçtiğimiz yıllarda arttığı görülüyor.

Afganistan’da afyon üretimi ne durumda?

Afyon çiçeği işlendiğinde, eroin dahil şiddetli bağımlılığa neden olan uyuşturuculara dönüşüyor.

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’ne (UNODC) göre Afganistan, yüzde 80’i aşan bir oranla dünyanın en büyük afyon üreticisi.

UNODC’nin tahminlerine göre 2018’de afyon üretiminin, Afganistan ekonomisindeki payı yaklaşık yüzde 11’di.

Taliban ne diyor?

Afganistan’da başkent Kabil’i de alarak ülkede kontrolü ele geçiren Taliban’ın sözcüsü Zabihullah Mücahid, “Daha önce yönetimde olduğumuzda uyuşturucu üretimi yoktu” demişti.

“Afyon yetiştiriciliğini yine sıfıra indireceğiz” diyen Mücahid, uyuşturucu kaçakçılığının da önüne geçeceklerini öne sürdü.

Taliban döneminde afyon üretimi nasıl değişti?

ABD Dışişleri Bakanlığı verilerine göre, Taliban’ın 1990’lı yıllarda yönetime gelmesiyle afyon üretimi ciddi oranda artmıştı. 1998’de 41 bin hektara yakın alanda hasat toplanırken bu rakam 2000’de 64 binin üzerine çıkmıştı.

Dünyadaki yasa dışı afyon üretiminin de yüzde 39’u, ülkede üretimin büyük bölümünün gerçekleştiği Taliban’ın kontrolündeki Helmand vilayetindeydi.

Ancak 2000 yılının Temmuz ayında Taliban kontrolü altındaki bölgelerde afyon yetiştirmeyi yasakladı.

Birleşmiş Milletler ise Mayıs 2001’de bir rapor yayımladı. Raporda, yasağın bu bölgelerde “neredeyse tamamıyla başarılı bir şekilde uygulandığı” belirtildi.

Taliban’ın yasağı sonrası, 2001 ve 2002’de dünyada el konulan afyon ve eroin miktarında gözle görülür düşüş yaşandı.

Afganistan’daki Taliban’ın yeniden kontrolü sağlaması öncesi son hükümetin yönetiminde, ülkede bazı bölgelerde bir miktar üretim olsa da, aslen afyon yetiştiriciliği görülen bölgeler Taliban’ın kontrolündeydi.

Örneğin ülkenin güneyindeki vilayetler Helmand ve Kandahar, 2018’de Taliban’ın kontrolündeyken en çok afyon yetiştirilen topraklara sahipti.

Taliban afyondan nasıl para kazanıyor?

Afganistan’da afyon yetiştiriciliği işgücünün önemli bir bölümünü oluşturuyor.

UNODC’nin Afganistan’da afyon üretimiyle ilgili bir raporuna göre, 2019’da afyon yetiştiriciliği 120 bin kişiye istihdam sağladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı’na göre Taliban, haşhaş ekiminden vergi alıyor, dolaylı olarak da afyonun işlenmesi ve kaçırılması üzerinden para kazanıyor.

Taliban, afyon yetiştiren çiftçilerden yüzde 10 vergi topluyor.

Afyonun eroine dönüştürülüğü laboratuvarlardan ve yasadışı uyuşturucu kaçakçılığı yapanlardan da vergi alınıyor.

Taliban’ın yasadışı uyuşturucu ekonomisinden aldığı yıllık pay, tahminlere göre, 100 milyon dolar ile 400 milyon dolar arasında değişiyor.

ABD yönetimine bağlı bir denetçi kuruluş olan Afganistan’ın Yeniden İnşası Özel Teftiş Heyeti’nin (SIGAR) paylaştığı verilere göre, Taliban’ın yıllık gelirinin yüzde 60’a yakını yasadışı uyuşturucu kaynaklı.

• Afganistan ekonomisine ne olacak?

Uyuşturucular nereye gidiyor?

Afganistan’da yetiştirilen afyondan üretilen eroin, Avrupa pazarının yüzde 95’ini karşılıyor.

ABD Uyuştucuyla Mücadele Dairesi DEA’ya göre ülkede uyuşturucu arzının yalnızca yüzde 1’i Afganistan kaynaklı. Büyük çoğunluğunun kökeni ise Meksika.

2017-2020 döneminde afyonun yüzde 90’ı karayolları üzerinden taşındı.

Ancak son zamanlarda Hint Okyanusu ve Avrupa arasındaki deniz yollarında ele geçirilen uyuşturucuların miktarında da bir artış var.

Özetle Afganistan’da afyon üretimi ve ticareti son 20 yılda belli dalgalanmalar göstermekle beraber arttı.

Sigar’a göre, yetkililerin uyuşturucu ticaretinin önüne geçme çabaları ve tutuklamaların da, ülkedeki afyon üretimi üzerinde pek etkisi olmadı. 2008’den beri el konulan afyon miktarı, Afganistan’da 2019 yılında üretilen afyonun yalnızca yüzde 8’i.