Şanghay İşbirliği Örgütü ‘Afganistan’ acil gündemiyle toplanıyor

Çin, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan‘dan oluşan Avrasya güvenlik bloğu, 16 Eylül’de Tacikistan‘ın başkenti Duşanbe‘de yapılacak toplantıda, ABD önderliğindeki koalisyon güçlerinin Afganistan’dan çekilmesinin bölgeye etkileri ve Taliban’ın iktidara dönüşüne odaklanacak.

Pek çok farklı jeo-stratejik hassasiyet ve önceliklere sahip ŞİÖ üyelerinin, Taliban konusunda da farklı yaklaşımlara sahip oldukları biliniyor. Ancak ŞİÖ tarafından “üç kötülük” şeklinde kavramlaştırılan “ayrılıkçılık, aşırılıkçılık ve terörizmle mücadele” örgüte üye tüm ülkelerin ortak mücadele başlıkları arasında yer alıyor.

ÇİN-TALİBAN İLİŞKİLERİ

Pekin yönetimi, kısa bir süre önce Taliban’ın Afganistan’daki otoritesini kabul ettiğine yönelik mesajlar vermiş ve Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Taliban lideri Molla Abdül Gani Baradar ile Tianjin‘de bir araya gelmişti.

Taliban’da Kuşak ve Yol Girişimi‘ne atıfla Çin’e yönelik bir dizi iyi niyet mesajı vermişti. Taliban ayrıca, Çin’in “en büyük iç tehdit” olarak tanımladığı cihatçı Uygur gruplarının ülkede faaliyet göstermesine izin vermeyeceklerine dair de garanti sunmuştu.

ABD ve diğer yabancı birliklerin bölgeden çekilmesi, Çin’in ülkedeki nüfuzunun genişlemesine kapı açtı, ancak Pekin yönetimi halihazırda ülkede oluşan güvenlik boşluğu konusunda temkinli.

RUS YAKLAŞIMI

Çin’in yanı sıra Rusya da Taliban ile ilişki kurmaya istekli olduğunu gösterdi, ancak iki ülkenin yaklaşımları arasında bazı önemli farklılıklar bulunuyor. Rus yetkililer, düzensiz bir grup olarak tanımladıkları Taliban’ın, ülkede bütünlük ve güvenliği sağlamakta başarısız olabileceğini ve bunun neticesinde ortaya çıkacak terör tehdidinin ise Afganistan sınırlarını aşıp Rusya ve müttefiklerini tehdit eder hale gelebileceğini düşünüyor. Bölgesel güvenlik söz konusu olduğunda, Pekin ve Moskova’nın genelde aynı fikirde olma eğiliminde oldukları biliniyor.

Rusya, Afganistan’daki gelişmeleri takiben, bölgedeki müttefikleri ile askeri işbirliğini hızlandırdı ve Moskova liderliğindeki bir askeri blok olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (CSTO) Orta Asya’da çeşitli tatbikatlar yaptı.

ŞİÖ blokunda esas olarak Çin’in kuvvetli bir inisiyatifi olsa da Çin, Rusya’nın Orta Asya konusundaki hassasiyetlerine giderek daha fazla saygı duyuyor ve iki ülke arasındaki işbirliği faaliyetleri her geçen gün artıyor.

İRAN VE DİĞER DEVLETLERİN TUTUMU

Pakistan, Taliban ile iyi ilişkilere sahipken Tacikistan, örgüte yönelik son derece sert bir tutum içinde. Afganistan’ın sınır komşularından Özbekistan ise ülkeden gelebilecek tehditlere karşı daimi teyakkuz halinde. Hindistan, Taliban’ı Pakistan’ın bir uzantısı olarak görüyor ve Pençşir Vadisi’ndekilerde dahil olmak üzere Taliban karşıtı gruplara yoğun destek verdiği biliniyor. Bu çerçevede, zirveden çıkacak, üzerinde uzlaşılmış ortak kararlar büyük bir merakla bekleniyor.

Sürecin en önemli olaylarından biri de şüphesiz, ŞİÖ’ye tam üyeliği masada olan İran’ın yeni devlet başkanı İbrahim Reisi’nin de Duşanbe’deki zirveye katılacak olması.

Blok ayrıca zirvenin ardından, üye ülkelerin silahlı kuvvetleri arasında birlikte çalışabilirliği teşvik etmek amacıyla Rusya’da ortak bir askeri tatbikat düzenleyecek.

ZİRVEDEN BEKLENTİLER

Pekin’in Duşanbe’deki zirveye yönelik stratejisinin ipuçları, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi‘nin Türkmenistan ziyareti, Tacikistan’da düzenlenen dışişleri bakanları düzeyindeki ŞİÖ zirvesi ve Temmuz ayındaki Orta Asya gezisi sırasında görüldü.

Yi, her durakta üst düzey yetkililerle bir araya geldi ve masada hep Afganistan meselesi vardı. Yerel temsilciler, Afganistan sorununu birlikte ele alma konusunda Çin liderliğine desteklerini sunmakta gecikmediler, ancak bu konuda net bir yol haritası henüz açıklanmadı. 16 Eylül’de gerçekleştirilecek zirvenin en çok merak edileni, üzerinde uzlaşılmış bir ortak stratejinin hayata geçirilip geçirilmeyeceği.

Kaynak: Reid Standish, Gandhara