Rusya’nın tanıdığı Donetsk ve Luhansk nerede ve statüsü ne?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin dün yaptığı olağanüstü güvenlik konseyi toplantısından sonra, Ukrayna’nın doğusunda yer alan Donetsk ve Luhansk’ta Rus ayrılıkçıların bulunduğu iki bölgenin ayrı “bağımsız ülkeler” olarak tanınma talebini kabul ettiğini açıkladı.

Dün Rusya devlet kanalında yayımlanan haberde, “Donetsk Halk Cumhuriyeti” ve “Luhansk Halk Cuhuriyeti” olarak kendini tanımlayan iki yönetimin liderleri Putin’den kendilerini bağımsız iki ülke olarak tanımasını istemişti.

Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Luhansk bölgelerinin içinde belirli alanları 2014’teki çatışmalardan bu yana fiilen kontrolü altında tutan Rusya yanlısı ayrılıkçılar, bu alanlarda tek taraflı olarak bu iki “cumhuriyet”i ilan etmişti.

Ukrayna ve ülkenin doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçıların 2015’te yaptığı ateşkese rağmen bölgedeki çatışmalar devam ediyordu. Donetsk ve Luhansk’tan oluşan Donbas’ın yaklaşık üçte birindeki ayrılıkçıların ilan ettiği iki bağımsız “halk cumhuriyeti”, Ukrayna ve Batı ülkelerinin yanı sıra Rusya tarafından da tanınmıyordu.

Bununla birlikte Rusya 2019 yılından beri Donbas’ta yaşayan çok sayıda kişiye Rusya pasaportu temin etmişti.

ÇATIŞMALAR NE ZAMAN BAŞLADI?

Sovyetler Birliği’nin 1991’de ayrılmasının ardından Ukrayna’nın Rusya’nın etkin olduğu, çoğunlukla Rusça konuşulan, kendilerini “Rus olarak tanımlayan” nüfusun çoğunlukta olduğu doğu ve güney bölgeleri ile Ukraynaca konuşan ve Avrupa’ya entegre olmaya istekli batısında yaşayanlar arasında ayrılıklar yaşanmaya başladı.

Ukrayna’da gerilim, dönemin cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Avrupa Birliği ortaklık anlaşmasını reddetmesi ve Rusya ile daha yakın ilişkiler kurmaya yönelmesiyle Kasım 2013’te yükseldi. Hükümet karşıtı protestolar Kiev’de başladı ve ülke geneline yayıldı.

Nisan 2014’te, doğudaki Moskova yanlısı grupların liderleri Ukrayna’nın doğu bölgelerinde referandum yapılacağını açıkladığında, Rusya ordusunun Ukrayna’nın endüstriyel merkezi Donetsk ve Luhansk’ın bulunduğu sınıra doğru konuşlanmaya başladığı bildiriliyordu.

Yapılan referandumların ardından 11 Mayıs 2014’te Rusya yanlısı ayrılıkçılar Donetsk ve Luhansk’tan oluşan Donbas bölgesinde bağımsızlık ilan ederek burada iki “halk cumhuriyeti” kurdu. Ancak bu yönetimler ne Kiev ne de Batı tarafından tanındı.

Ay sonunda Ukrayna’da cumhurbaşkanlığı seçimleri gerçekleştirildiğinde, Donetsk’te ve bazı diğer bölgelerde oy verme istasyonu kurulmadı.

Cumhurbaşkanı seçilen Petro Poroşenko barış planını açıkladı, Temmuz’da ise ayrılıkçılar Donetsk’in güneyine doğru çekildi.

Eylül ayında Ukrayna ve Rusya yanlısı ayrılıkçılar arasında yapılan ateşkesten birkaç gün sonra çatışmalar tekrar başladı.

Diplomatik baskının ardından Şubat 2015 ayında Belarus’un başkenti Minsk’te yapılan görüşmelerde Rusya, Ukrayna, Almanya ve Fransa liderleri ikinci bir ateşkes ilan etti. Rusya yanlısı ayrılıkçılar Ukrayna’nın doğusunda silahsız bir tampon bölge oluşturulmasını da kabul etti.

Ancak çatışmalar durulmadı. Donbas bölgesinin üçte birini kapsayan ve tek taraflı ilan edilen iki “halk cumhuriyeti”nde de ayrılıkçıların fiili kontrolü ve Rusya etkisi devam etti.

2021 sonbaharında, Ukrayna’nın AB ve NATO ile yakınlaşmasından ve ittifaka dahil olmasından endişe eden Rusya’nın Ukrayna sınırına asker konuşlandırmasının ardından Batılı ülkeler haftalardır bir saldırı olmasını bekliyordu.

Ukrayna’nın doğusunda geçtiğimiz hafta sonuna doğru çatışmalar başladı, iki Ukrayna askeri hayatını kaybetti. Ayrıca bölgedeki Rus yanlısı ayrılıkçıların liderleri “tam askeri seferberlik” ilan etmişti.

Batılı ülkeleri korkusu ise bu Moskova yanlısı bölgelerin tanınmasıyla birlikte Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesiydi.

Putin, bu iki halk cumhuriyetini “bağımsız ülke” olarak kabul edeceğini ve “barış gücü” göndereceğini açıkladı.