Minsk mutabakatı nedir?

Minsk Mutabakatı, Minsk Protokolü olarak da bilinen ve 2014 yılında Ukrayna’nın doğusundaki çatışmayı sonlandırmak için Ukrayna, Rusya federasyonu ve Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) temsilcileri arasında, diğer adıyla Üçlü Temas Grubu, Belarus’un başkenti Minsk’te imzalanan 12 maddelik bir ateşkes anlaşmasıdır. 12 maddelik anlaşmanın hükümleri arasında mahkum değişimi, insani yardımların teslimatı ve ağır silahların geri çekilmesi konuları bulunmakta.

5 Eylül 2014 tarihinde imzalanan MİNSK 1 anlaşması üstünden 2 hafta geçmesinin ardından tarafların ateşkes hükümlerini ihlal etmesiyle Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’taki ayrılıkçı savaşı engellemekte başarısız oldu.

2015 yılı ocak ayında anlaşmanın tamamen başarısız olmasını takiben Almanya ve Fransa’nın arabuluculuk çalışmaları kapsamında, Rusya, Ukrayna, Almanya ve Fransa liderleri 11-12 Şubat 2015 tarihlerinde tekrar Belarus’ta toplanarak yeni bir Minsk anlaşması hazırladı. Minsk 2 anlaşması olarak da bilinen 13 maddelik yeni ateşkes protokolü Rusya, Ukrayna, AGİT ve Doğu Ukrayna’daki 2 ayrılıkçı bölge temsilcileri tarafından imzalandı. Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçı Donbass Savaşı’nı bitirmek için görüşmelerde yer alan Rusya, Fransa, Almanya ve Ukrayna’nın oluşturduğu Normandiye Formatı grubu Minsk 2 anlaşmasına yönelik desteklerini açıkladı.

Minsk mutabakatının uygulanmasında yaşanan sorunların bazıları Minsk 2 anlaşmasının sonrasında da devam etti. Ukrayna hükümeti, Minsk 2 protokolünün 10’uncu maddesinde yer alan “Tüm yabancı silahlı oluşumların, askeri teçhizatın ve paralı askerlerin geri çekilmesi” hükmüne atıfta bulunarak ülkenin doğusundaki Rusya yanlısı ve ayrılıkçı silahlı grupların geri çekilmesi istedi. Ancak, Rusya’nın çatışmaya taraf olmadığı ve dolayısıyla şartlarına bağlı olmadığı konusundaki açıklamaları gerilimi sürdürdü.

Aralık 2021’de Rus Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov, “Ukrayna, Minsk Anlaşmalarını yerine getirmiyor. Ukrayna silahlı kuvvetleri, Donbass’ta ABD tarafından tedarik edilen Javelin tanksavar füze sistemlerini kullanmaya başladıklarını duyuruyor ve Türkiye’den satın alınan keşif/saldırı insansız hava araçlarını da kullanıyor. Sonuç olarak, ülkenin doğusunda zaten gergin olan durum daha da kötüleşiyor” ifadelerini kullandı.

Reuters‘ın haberine göre, Minsk Mutabakatı kapsamında hazırlanan 13 maddelik Minsk 2 anlaşmasının hükümleri kısaca şöyle:

1. Acil ve kapsamlı bir ateşkes
2. Her iki tarafça da tüm ağır silahların geri çekilmesi
3. AGİT tarafından izleme ve doğrulama
4. Donetsk ve Luhansk bölgeleri için Ukrayna yasalarına uygun olarak geçici özyönetim konusunda bir diyalog başlatmak ve bir parlamento kararıyla bu bölgelerin özel statüsünü tanımak
5. Çatışmaya katılan insanlar için af
6. Rehine ve mahkum değişimi
7. İnsani yardım sağlanması
8. Emekli maaşları da dahil olmak üzere sosyo-ekonomik bağların yeniden başlatılması.
9. Ukrayna hükümeti tarafından devlet sınırının tam kontrolünü tekrar düzenlenmesi
10. Tüm yabancı silahlı oluşumların, askeri teçhizatın ve paralı askerlerin geri çekilmesi.
11. Donetsk ve Luhansk’tan özel olarak bahsederek, merkeziyetçi olmayan anayasa reformu.
12. Donetsk ve Luhansk’ta temsilcileriyle mutabık kalınacak şartlara göre seçimlerin düzenlenmesi
13. Rusya, Ukrayna ve AGİT temsilcilerinden oluşan Üçlü Temas Grubunun çalışmalarını yoğunlaştırmak