Milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor: Kıdem tazminatı düzenlemesinde yeni gelişme

Yarı zamanlı çalışanların ücret ve haklarının tam süreli çalışana ödenen miktar üzerinden orantılı olarak hesaplanması gerekiyor.

Sabah gazetesinden Hazal Ateş’in haberine göre, iş yerinde emsal işçi yoksa o iş kolunda şartlara uygun iş yerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınacak. Bu kapsamda çalışanların yıllık izinlerinde de ücret ödenmesi gerekiyor. İş yerinde tam süreli iş sözleşmesiyle yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak kabul ediliyor. O nedenle de kısmi istihdamda 20 günden fazla hizmet bildirimi yapılamıyor. Bu sürenin üzerinde yapılan çalışma sürelerinin ise 30 güne tamamlanması gerekiyor.

– Kısmi süreli çalışanın yasal hakları tam zamanlı çalışanla aynı mı, sigorta zorunluluğu var mı?

– Yarı zamanlı çalışanların hafta tatili hakkı var mı?

Kısmi süreli çalışanın da hafta tatili hakkı bulunuyor. Haftanın 7 günü kısmi süreli çalışanlara hafta tatili ödemesi yapılacak. Bir yıllık çalışma süresini dolduran yarı zamanlı çalışan izin hakkı kazanır.

– Kısmi süreli çalışanların kıdem tazminatı hakkı var mı?

Yarı zamanlı çalışanın sözleşmesi feshedildiyse kıdem tazminatı hak kazanır. Kıdem tazminatına esas ücret ortalama günlük kazanç üzerinden hesaplanacak. Bu kapsamda çalışanlar iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Yarı zamanlı çalışanlara kıdem hakkını güvence altına almaya yönelik mevzuatta yapılacak düzenleme de bu yıl tamamlanacak. Çalışanın kıdem tazminatına esas ücreti, ortalama günlük kazancı üzerinden hesaplanır.

– Çalışanı kısmi süreliden tam süreli çalışmaya geçirmek mümkün mü?

İş yerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.

– Kısmi süreli çalışmadan kimler yararlanabiliyor?

Yarı zamanlı çalışma daha çok öğrenci gençler, emekliler, analık izni kullanan kadınlar tarafından tercih ediliyor. Analık izni ve yarı zamanlı çalışma sonrasında ebeveynlerin çocuğu mecburi ilköğretim çağına gelene kadar yarı zamanlı çalışma hakkı bulunuyor. Ebeveynlerden biri çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi süreli çalışma talebinde bulunabiliyor. Bu talep geçerli fesih nedeni sayılmaz. Bu kapsamda kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir.

– Kısmi süreli çalışmada ücret nasıl hesaplanır?

İş Kanunu’na göre, kısmi süreli çalıştırılanlar tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamıyor. Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçi ücreti ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süre ile orantılı olarak ödenmesi gerekiyor. İşçinin çalışacağı ücretin şekli, miktarı taraflarca serbestçe kararlaştırılabilir. Bununla beraber ödenecek ücret asgari ücretin altında olamaz. Aylık asgari ücretin 30 güne bölünmesiyle günlük asgari ücret, günlük ücretin 7.5 saat olan normal günlük çalışma süresine bölünmesiyle de saatlik asgari ücret hesaplanır. İmzalanan sözleşme gereği işçinin alacağı ücret bulunur.

– Asgari ücrete vergi istisnası yarı zamanlı çalışanlar için de geçerli mi?

Yarı zamanlı çalışanlara ücret ödemeleri, yeni işe başlayan ve işten ayrılan hizmet erbabına yapılan kıst ücret (saat, gün sayısı dikkate alınarak belirlenen ücret) ödemelerine istisna tam olarak uygulanacak.

– Kısmi süreli çalışmada 20 gün kuralı nedir?

Kısmi süreli çalışan sigortalının ay içindeki prim gün sayısı 20 günden fazla olamıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu e-bildirge uygulamasında sistemsel düzenleme yaparak eksik gün nedeniyle “kısmi istihdam” seçilmesi durumunda 20 günden fazla hizmet bildirilmesine izin vermiyor. İş yerinde tam süreli iş sözleşmesiyle yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak kabul ediliyor.

– Yıllık izin hakkı tam süreli çalışanlarla aynı mı?

Bir yıllık çalışma süresini dolduran kısmi süreli çalışanlar, yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlarla aynı şekilde yararlanır. İş Kanunu’nda yıllık izne hak kazanmak için gerilmesi gereken bir yıllık süreyi kesintiye uğratan durumlar olmadan doldurulursa yıllık ücretli izne hak kazanılır. Yıllık izin ücreti de işçinin bir günlük ortalama ücreti üzerinden hesaplanır.

– Eksik günlerin primi tamamlanmak zorunda mı, sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanılıyor?

İsteğe bağlı ya da borçlanma yoluyla eksik prim günlerinin tamamlanması mümkün. İsteğe bağlı sigorta ve borçlanmada günlük asgari ücret ile bunun 7.5 katına kadar prim ödeme imkanı bulunuyor. Ayda 12 gün prim yatıran isteğe bağlı sigorta ile kalan 18 günün primini ödeyebilir. İsteyen eksik günlerini emekliliğe yakın bir tarihte borçlanabilir. Bir ay içinde yirmi günden az çalışanın eksik güne ait sağlık sigortası primini 30 güne tamamlama zorunluluğu bulunuyor. Anne, baba, eş üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişilerin eksik günlerin sağlık primini yatırması gerekmiyor. Gelir testi ile ödeme gücü olmadığı belirlenenlerin prim yatırması gerekmiyor.