Kaan Kutlu Ataç, 11 Eylül‘ü yorumladı, ’20 yıl sonra ABD açmazda’

Dünyanın yeni bir döneme girmesine neden olan 11 Eylül saldırılarının 20. yılında ABD Afganistan’dan çekilirken sonuçları tartışılıyor. Mersin Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Kaan Kutlu Ataç da konuya ilişkin Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı:

‘AMERİKA GAFİL AVLANDI’

– Saldırı öncesinde ve sırasında nasıl bir ABD gördük?

– Amerika, 9 Eylül 2001’de alelade bir güne, “Soğuk Savaş sonrası küresel hegemon” olarak uyanmıştı. Özgür dünyanın muzaffer lideri siyasi kültürünün hâkim unsuru istisnacılığa uygun olarak Amerikan hayat tarzının üstünlüğüne olan inanç en yüksek noktasındaydı. Ancak New York’ta saatler 08.47’yi gösterirken ilk uçak İkiz Kuleler’e çarptığı anda hiçbir önemi kalmadı. 11 Eylül’de küresel düzen ve güç dağılımı konusunda kartlar hiç umulmadık bir biçimde yeniden dağıldı.

‘TEK YÖNTEM ASKERİ İŞGAL’

ABD’nin terörle savaş adı altında yürüttüğü politikasının yıkıcı etkileri yalnızca terör odaklarıyla sınırlı kalmadı. Askeri işgal bir Amerikan dış politika aracı olarak neredeyse rutin hale geldi. Amerika bu aracı ilk önce 11 Eylül saldırılarının odağında görülen Afganistan üzerinde kullandı ve 20 yıl sürecek işgal süreci başladı. Washington’un askeri üstünlüğe dayalı liberal uluslararası düzen anlayışı “şer ekseni” olarak adlandırdığı hedef ülkelerde askeri operasyonlarla desteklenen rejim değişikliği politikalarını da tetikledi. Son 20 yılda ABD’nin uluslararası sistemde güç unsurlarını yalnızca askeri alanda kullanmadı. Yaptırımlar yoluyla kendisine hasım gördüğü rejimleri baskı altında almak da rutin bir dış politika aracı haline geldi. 11 Eylül’ün 20. yıldönümünde karşımızda duran fotoğraf, ABD’nin dostlarında endişe yaratırken hasımlarına umut vermesi.

TÜRKİYE’YE MALİYETİ BÜYÜK OLDU

Türkiye açısından gelinen nokta hiç de iç açıcı bir manzara değil. ABD’nin terör ile savaş siyaseti içinde yoğrulan rejim değişikliği girişimleri, sonuçları itibarıyla Türkiye’nin çok yakın coğrafyasında yıkıcı etkiler yarattı. İlk yıkıcı etki İkinci Irak Savaşı’nda ABD ile yaşanan tezkere süreciydi. İki müttefik arasında o süreçte ortaya çıkan güven sorunu 18 yıldır artarak devam etti. Irak’taki rejim değişikliğinin yarattığı güç boşluğu Türkiye’nin PKK terörüne karşı yürüttüğü süreci çok ciddi şekilde baltaladı. PKK bu anlamda süreç içerisinde etki alanını yalnızca askeri anlamda değil siyasi, kültürel ve sosyal alanlarda da geliştirme fırsatı yakaladı. Bu durum Suriye iç savaşı sonrasında coğrafi anlamda da katlanarak devam etti. Bugün itibarıyla PKK’nin Suriye uzantısı YPG/PYD Suriye coğrafyasının önemli bir bölümünü ve ülkenin ciddi ekonomik kaynaklarını kontrol ediyor. Örgütün ABD tarafından çok ciddi silah, eğitim ve siyasi destek gördüğü süreç yaşıyoruz. Bu durum an itibarıyla ciddi bir milli güvenlik tehdidi ve yakın/orta vadede de ortadan kalkacak gibi görünmüyor. Diğer bir konu, maliyet. Türkiye’nin Suriye ve Irak’ta yürüttüğü askeri operasyonların maliyetini bilmiyoruz ancak yüksek meblağlar olduğuna hiç kuşku yok. Maliyetin bir diğer hususu göçmen meselesi ve Türkiye’nin Suriye’de kontrol ettiği alanlardaki halkın yaşam idamesi için yüklendiği sorumluluk. Türkiye bölgesel güç dengeleri açısından kaynaklar ve amaçlarla uyumlu bir dengeyi gözeten bir ana siyasi çizgiyi yakalamak mecburiyetinde. Bu noktada şunu hatırlamak gerekir: Türkiye modern zamanların şu ana değin gördüğü en amorf yapılanması olan IŞİD ile sınır hattı boyunca karşı karşıya kaldı.