‘İstenmeyen adam (persona non grata)’ nedir?

AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, tutuklu iş insanı Osman Kavala’nın serbest bırakılması çağrısı yapan 10 ülkenin büyükelçilerine yönelik tepkisini, bugün diplomatik manada ağır bir kararın sinyalini verdiği aşamaya taşıdı.

Erdoğan, Afrika ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilere yaptığı açıklamada, “Bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz” demişti.

Bugün yaptığı açıklamada ise, sözlerini bir adım ileri taşıyarak, büyükelçilerin, diplomaside ‘persona non grata’ olarak bilinen ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmeleri için Dışişleri Bakanlığı’na talimat verdiğini söyledi.

Peki, büyükelçilerin ‘persona non grata’ ilan edilmesi ne anlama geliyor? Bundan sonra neler olabilir?

“Persona non grata (istenmeyen kişi) terimi; devletlerarası ilişkilerde bir ülkeye girmesi veya o ülkede kalması, ülkenin merkezi hükümeti tarafından yasaklanan yabancı bir kişi için kullanıyor. “İstenmeyen kişi”; kendisine verilen diplomatik dokunulmazlık hakkı sayesinde tutuklama ve herhangi bir kovuşturmadan korunan yabancı diplomata bir ülkenin uygulayabileceği en ciddi kınama biçimi olarak biliniyor.

BirGün’de yer alan habere göre, bu duruma hukuki geçerlik kazandıran, Viyana Diplomatik İlişkiler Konvansiyonu’nun 41 ve 42. maddeleri, diplomatların bulundukları ülkenin yasa ve düzenlemelerine saygı duymalarını şart koşuyor.

Eğer bir ülke; yabancı büyükelçileri ‘istenmeyen kişi’ ilan ederse, o elçilerin bulundukları ülkeler de aynı şekilde karşılık veriyor.

Türkiye’nin 10 ülke büyükelçisi için ‘istenmeyen kişi’ prosedürü başlatması, 10 ülkedeki Türk büyükelçilerinin de Türkiye’ye dönmesi ile eş zamanlı olacak. Bu durum yaşandıktan sonra Türkiye’nin tıpkı Şam, Kahire ve Tel-Aviv büyükelçiliklerinde yaşandığı gibi ikili ülke ilişkileri Amerika, Almanya ve Fransa’nın da aralarında olduğu 10 ülke ile de ‘tarihi kopuş’a sahne olacak.

EN SON HOLLANDA İLE

Şimdiye kadar Suriye, İsrail ve Mısır başta olmak üzere birçok ülke ile ilişkiler koptu, büyükelçiler karşılıklı olarak “istenmeyen adam” ilan edildi.

Türkiye en son ‘persona non grata’ kararı ile 2017 yılındaki Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya’nın Hollanda tarafından sınır dışı edilmesi ve Bakan’a eşlik eden Türkiye’nin Lahey Büyükelçiliği Maslahatgüzarı’nın gözaltına alınması karşılaşmıştı.

Krize dönüşen olaya karşılık Türk Dışişleri Bakanlığı, Hollanda’nın Ankara ve İstanbul konsoloslukları, Hollanda Büyükelçiliği Maslahatgüzarının evi ile başkonsolosun konutuna giriş ve çıkışları güvenlik gerekçesiyle kapatmış ve izinli olarak Türkiye dışında bulunan Hollanda Büyükelçisinin bir müddet görevine dönmemesi istemişti.

G-20’DE GÜNDEME GELİR Mİ?

Öte yandan Erdoğan’ın Ekim ayının sonunda G-20 Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde ABD Başkanı Joe Biden ile görüşmesi bekleniyor. Rus yapımı S-400’lerin alınması ile başlayan F-35 krizi ve uygulanan yaptırımlar, Türk yetkililerin Reuters’a sinyalini verdiği Suriye’ye olası operasyon ve bugün alınan ‘persona non grata’ kararının da masada olacağı değerlendiriliyor.