İsrail’den Türkiye’ye 14 yıl sonra ilk resmi ziyaret gerçekleşti: Masada neler var?

İsrail Cumhurbaşkanı Yitzak Herzog, 9 Mart’ta resmi temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya geldi. Bu ziyareti önemli kılan olguların başında Herzog’un, “2008’den bu yana Türkiye’yi ziyaret eden ilk İsrailli lider olması” geliyor.

2010 yılında yaşanan ‘Mavi Marmara’ olayından bu yana iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler en alt düzeyde seyrediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İsrailli mevkidaşı arasında gerçekleşecek görüşmede, “İsrail ile Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik iş birliği potansiyelini genişletmeye dönük adımların yanı sıra güncel, bölgesel ve uluslararası meselelerin” gündeme gelmesi bekleniyor.

TİCARET HACMİ ARTTI

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, ikili ilişkilerde karşılaşılan büyük sorunlara rağmen Türkiye ile İsrail’in ticaret hacmi son 5 yılda hızlı bir şekilde arttı. 2021 yılında Türkiye’nin İsrail’e ihracatı yıllık bazda yüzde 35’lik bir artışla 6,4 milyar dolara, ithalatı ise yüzde 37’ye yakın bir artışla 2,1 milyar dolara yükseldi.

İsrail Cumhurbaşkanı Herzog, Temmuz 2021’de göreve başladığında onu ilk tebrik eden liderlerden biri de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmuştu. Erdoğan, görüşme sonrası yaptığı açıklamada, iki ülke arasında enerji, turizm ve teknoloji başta olmak üzere muhtelif alanlarda yüksek iş birliği potansiyeli olduğunu ifade etmişti.

İsrail’de cumhurbaşkanlığı oldukça sembolik bir pozisyon, yetkileri ise büyükelçilerin güven mektuplarını kabul etmek, hükümeti kurma çalışmaları için temsilciler atamak ve mahkumları affetmekle sınırlı. Ancak Herzog’un siyasi ve sosyal profili ve cumhurbaşkanlığının İsrail siyasetine olası etkileri kapsamlı bir incelemeyi hak ediyor.

HERZOG KİMDİR?

7 Temmuz’da yemin ederek görevi eski cumhurbaşkanı Reuven Rivlin‘den devralan Yitzak Herzog, 1983-1993 yılları arasında iki dönem İsrail Cumhurbaşkanı olarak görev yapan General Hayim Herzog‘un oğlu. Baba Herzog, 1936-1939 yılları arasındaki Arap isyanı sırasında bugükü İsrail ordusunun çekirdeğini oluşturan Yahudi milis grubu Haganah‘da (Savunma) yeraltı faaliyeti yürütmüş, ardından İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz Ordusunda bir subay olarak görev yapmış, pek çok savaşta aktif rol almış ve 1962’de de ordudan tümgeneral rütbesiyle emekli olmuştu.

Baba tarafından dedesi, Haham Yitzak HaLevi Herzog, 1936’dan 1959’a kadar da Aşkenaz Hahambaşı olarak İsrail’in en üst dini otoritelerinden biri olarak görev yaptı. Kardeşi Michael Herzog emekli bir tuğgeneral, teyzesi Suzy ise eski Dışişleri Bakanı Abba Eban‘ın eşiydi.

1960 yılında Tel Aviv’de doğan Yitzak Herzog, babasının İsrail BM temsilcisi olarak görev yaptığı üç yıl boyunca New York’ta yaşadı burada sırasıyla Cornell ve New York Üniversitelerinde eğitim gördü. 1978’in sonunda İsrail’e dönen Herzog, orduya katıldı ve İstihbarat Kolordusu elekronik istihbarat birimi 8200’de görev yaptı. Ardından Tel Aviv Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olan Herzog, babası tarafından kurulan ve ülkenin en büyük hukuk firmalarından biri olan Herzog, Fox & Ne’eman‘da çalıştı.

İKİ DEVLETLİ ÇÖZÜM

Herzog, 1999-2001 yılları arasında Ehud Barak‘ın kabinesinde Hükümet Sekreteri olarak görev yaptı. 2003’ten 2018’e kadar ise milletvekili olarak Knesset’te hizmetlerine devam etti. 2005 ve 2011 yılları arasında sosyal hizmetler ve turizm bakanlıklarının yanı sıra Diaspora, Toplum ve Antisemitizmle Mücadele Bakanlığı gibi önemli pozisyonlarda bulundu. Herzog bu bakımdan İsrail siyasetinin yakından tanıdığı bir isim.

22 Kasım 2013’te İşçi Partisi liderliğine seçilen Herzog, aynı zamanda muhalefet lideri haline de geldi. Rakibi Shelly Yahimoviç sosyoekonomik konulara odaklanırken, Herzog İsrail-Filistin çatışmasının çözümünü öncelemekteydi. Seçimden on gün sonra “iki devletli çözüm” fikrine destek amacıyla Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile bir araya geldi.

NETANYAHU’YU HANGİ KONUDA ELEŞTİRDİ?

Herzog, Haziran 2014’te eski Başbakan Benjamin Netanyahu‘yu, uluslararası toplumla ilişki kuramamak, Filistinlilere bir barış teklifi sunmamak ve ABD Başkanı Barack Obama ile etkin bir şekilde çalışmamakla eleştirdi. Herzog, Netanyahu’nun “Barack Obama’ya duyduğu nefret ve düşmanlığın” İsrail’in güvenliğini riske attığı için en büyük başarısızlıklarından biri olduğunu ifade etti. Herzog bu durumu, “İsrail hükümetinin tam anlamıyla ABD’deki Cumhuriyetçi partinin muhafazakar, evanjelik hizbiyle özdeşleşmesi tehlikelidir” sözleriyle tarif etti.