Facebook’un çok takipçili hesapların paylaşımlarına uyguladığı çifte standart mekanizması ortaya çıktı. XCheck adı verilen özel bir program …
Facebook’un çok takipçili hesapların paylaşımlarına uyguladığı çifte standart mekanizması ortaya çıktı. XCheck adı verilen özel bir program kapsamında korunan sorunlu paylaşımlar aşıyla ilgili yalan haberler, Trump’ın lafları ve Neymar’ın ‘intikam pornosu’nu içeriyor.
Facebook’un kurucusu ve CEO’su Mark Zuckerberg, yaptığı açıklamalarda bir noktaya dikkat çekiyor: Facebook’un 3 milyar kullanıcısının tamamı aynı kurallara göre değerlendiriliyor. Bir kişinin politikacı, sanatçı ya da gazeteci olması, ünü ya da statüsü, Facebook nezdinde herhangi bir ayrıcalığı olduğu anlamına gelmiyor.
Ancak gerçeğin başka olduğu ABD basınının bir haberiyle ortaya çıktı. Wall Street Journal’ın ulaştığı gizli Facebook dosyaları, gerçek hayattaki durumun Zuckerberg’in söylediğinin aksi yönünde ortaya koydu.
Wall Street Journal’ın haberine göre, Facebook, yüksek profilli kullanıcılarının, kullanım şartnamesindeki kuralların tamamından muaf olmasını sağlayan bir sistem kurdu. “XCheck” olarak anılan bu program sayesinde VIP listesinde yer alan milyonlarca Facebook kullanıcısı, hiçbir yaptırıma maruz kalmadan istediği gibi paylaşım yapabiliyor.
VIP’LERİ KULLANICILAR BİR KALKANA DÖNÜŞTÜ
Söz konusu sistemin kurulmasının sebebi çok farklı. Gazetenin ulaştığı belgelere göre, XCheck programı, ünlüler, politikacılar ve gazeteciler gibi yüksek profilli kullanıcılara karşı yapılan işlemler için bir kalite kontrol mekanizması olarak gündeme geldi fakat gün geçtikçe VIP’leri Facebook’un normal yaptırım süreçlerinden koruyan bir hal aldı.
Söz konusu VIP’ler, sıradan Facebook kullanıcıları paylaştığında denetime tabi tutulan, kaldırılan hatta hesapların kapanmasına yol açan içerikleri yaptırıma uğramadan paylaşabiliyorlar.
Belgelere aktarıldığına göre, bu paylaşım rahatlığı zaman zaman taciz ya da şiddete teşvik gibi içerikleri de kapsıyor. Bu tür paylaşımlar normalde kullanım şartnamesinin ihlali olarak değerlendiriliyor ve paylaşan kullanıcılar için çeşitli yaptırımlara neden oluyor. Örnek vermek gerekirse 2019 yılında dünyaca ünlü futbolcu Neymar, kendisini tecavüzle suçlayan bir kadının çıplak fotoğraflarını milyonlarca takipçisiyle rahatlıkla paylaşabildi. Paylaşım ancak uzun bir süre sonra yayından kaldırıldı.
TARTIŞMALI İDDİALARI YAYABİLİYORLAR
Beyaz listedeki hesaplar Facebook’un veri denetçilerinin doğru olmadığını kesinleştirdiği birçok tartışmalı iddiayı da yayabiliyorlar. Bunların arasında Hillary Clinton’ın pedofili çetelerinin faaliyetlerini örtbas ettiği, aşıların öldürücü etkileri olduğu, Donald Trump’ın başkanlığı döneminde ABD’ye sığınmak isteyen tüm göçmenleri “hayvanlar” diye betimlediği başlıklar bulunuyor.
Facebook’un beyaz liste uygulamaları 2019 yılında bir iç denetimden geçmişti. Avukat-müvekkil gizliliği altında korunan denetim raporlarına göre, Facebook içinde VIP kullanıcılara yönelik kayırmacılık oldukça yüksek.
Raporda, “Kamuoyu önünde söylediğimiz şeyi yapmıyoruz” ifadeleri yer alıyor ve şirketin eylemleri “güvenin suistimal edilmesi” olarak nitelendiriliyor. Raporda ayrıca, “Topluluğumuzun geri kalanının aksine, bu insanlar herhangi bir yaptırımla karşılaşmaksızın standartlarımızı ihlal edebiliyor” cümlelerine yer veriliyor.
5,8 MİLYONLIK KULLANICIYI KAPSIYOR
Kontrol çabalarına karşın XCheck, 2020 yılında en az 5,8 milyon kullanıcıyı kapsayacak hale geldi. Sürekli devam eden içerik akışını yönetmek ve olumsuz tepkilerden kaçınmak isteyen Facebook, böyle bir topluluk kurmuş oldu.
Ayrıca Facebook sistemle ilgili açıklamalarında hem kamuoyunu hem de kendi Denetim Kurulu’nu yanılttı.
Facebook geçtiğimiz haziran ayında, Denetim Kurulu’na yazılı bir açıklama yaparak, yüksek profilli kullanıcılar için uygulanan sisteminin “çok az sayıda kararda” kullanıldığını açıkladı. Yazılı açıklamada Facebook Sözcüsü Andy Stone, XCheck’e yönelik eleştirilerin adil olduğunu belirtti ancak şunu da belirtti: “Sistem önemli bir sebep için tasarlandı: Daha fazla anlayış gerektiren içeriğe dair politikaları hatasız bir biçimde uygulamamızı sağlayacak ekstra bir adım oluşturmak.”
Stone, Facebook’un yönetim kuruluyla kurduğu iletişimin hatasız olduğunu ve şirketin beyaz liste uygulamasını yavaş yavaş kullanımdan kaldırmaya devam edeceğini de belirtti ayrıca “Rapordaki içeriğin çoğu Facebook’un cross check’teki sorunları görüp çözüme ulaştırmak için çalıştığı noktasının üzerini örten bir söylem oluşturmak için bir araya getirilmiş eski bilgiler.”ifadelerini kullandı.
FACEBOOK VERDİĞİ SÖZLERİ TUTMADI
Facebook’un kendi araştırmacılarının ABD’de ve başka ülkelerde yaptığı çalışmalar, platformun ergenlerin zihinsel sağlığı, siyasi söylem ve insan trafiği gibi alanlarda çok ciddi zararlı etkileri olduğunu gösteriyor. Ancak başta ABD Kongresi olmak üzere nice platformda zararlı etkileri ortadan kaldırma sözü veren Facebook, bu sözleri yerine getirmedi.
Bunlar ticari kaygılardan ve atılan adımların geri tepmesinden kaynaklanıyor. Zuckerberg’in girişimleri de kendi sistemleri ve algoritmaları nedeniyle sonuçsuz kalıyor.
KÂR YAPMAYA DEVAM EDİYOR
Rapor, Facebook’un sorunlarının en alttan CEO’ya şirket içinde herkes tarafından bilindiğini de gösteriyor. Facebook’un denetçilerin sorularına verdiği yanıtların yanlış yönlendiren bir etkisi olduğu veya gerçeğin sadece bir kısmını yansıttığı da raporun ortaya koyduğu bir diğer gerçek.
Son 5 yılda hem içeride hem de dışarıda birçok sorunla mücadele etmiş olmasına karşın Facebook, 100 milyar dolardan fazla kâr yaptı. Şirketin şu anki değeri 1 trilyon Dolar olarak hesaplanıyor.
SİSTEM NASIL ÇALIŞIYOR?
XCheck’in sıradan bir kullanıcı için Facebook’un zorbalık, cinsellik, nefret söylemi ve şiddete tahrik içerikli paylaşımlar konusundaki tavrı çok net: Paylaşımların bir kısmı otomatik olarak işleyen sistemlerce siliniyor ya da gizleniyor, diğer kısmı da sistemler ya da kullanıcılar tarafından işaretlendikten sonra dışarıdan hizmet veren içerik moderatörlerinin denetimine sunuluyor.
Zuckerberg’e göre yüzde 10’u yanlış olan bu kararlar, kullanıcıya haber verilmiyor. Aynı şekilde kararların yeniden değerlendirilmesi de talep edilemiyor.
XCheck listesindeki kullanıcılar ise bambaşka bir tutuma maruz kalıyor. Facebook’un “PR yangınları” diye nitelendirdiği ünlülerin hayranlarından gelmesi muhtemel olumsuz tepkileri önlemek amacıyla kurulan bu sistemde, söz konusu kullanıcıların içerikleri yukarıda adı geçen sakıncalı içerikleri bulundursa bile hemen yayından kaldırılmıyor. Şikayete konu olan içerik daha iyi eğitilmiş tam zamanlı çalışanların önüne düşüyor ve kapsamlı bir denetime tabi tutuluyor.
Şirketteki 45 ayrı ekibin beyaz listeye isim ekleme yetkisi bulunuyor. Beyaz listeye eklenenlerin bundan haberi olmuyor. VIP’ler “Haber olmaya değer”, “etkili ya da popüler”, “PR riski taşıyan” gibi kategorilere ayrılıyor.
NEYMAR “İNTİKAM PORNOSU” PAYLAŞTI
Brezilyalı futbolcu Neymar da bu VIP listesine uygun görülen isimlerden biri. Neymar’ın 150 milyon takipçili Instagram hesabı, platformun en popüler hesaplarından biri.
Neymar, 2019 yılında bir kadının tecavüz suçlamasıyla karşı karşıya kaldıktan sonra, Facebook ve Instagram’da yayınladığı bazı videolarla kendini savunmuştu. Videolarda kadınla Neymar arasındaki WhatsApp yazışmalarının ekran görüntüleri de yer aldı. Görüntülerde kadının adı ve çıplak fotoğrafları da bulunuyordu. Neymar kadını kendisine şantaj yapmakla suçlamıştı.
Facebook’un standartlarında söz konusu videolar “rıza gösterilmeyen özel görüntüler” kapsamında yer alıyordu ve başka biri paylaşmış olsa anında silinecek nitelikteydi. Fakat Neymar XCheck tarafından korunuyordu. Bu nedenle Facebook 24 saatten daha uzun bir süre boyunca videoyu engelleyemedi.
Yapılan denetim sonucu videonun Facebook ve Instagramda 56 milyon kişi tarafından görüntülendiği ortaya çıktı. Bir başka belgede Facebook videoyu “intikam pornosu” olarak nitelendirdi. Bir çalışan, video aracılığıyla kadının diğer kullanıcıların istismarına maruz bırakıldığını belirtti.
Denetim raporunda, “Söz konusu istismar kapsamında video 6000’den fazla kez yeniden paylaşılmış, kadın zorbalığa ve karakterine yönelik tacizlere hedef olmuştur” ifadeleri kullanıldı.
NEYMAR OLMASA HESAPLAR KAPATILABİLİRDİ
Facebook’un operasyon rehberinde, izinsiz paylaşılan çıplak fotoğrafların silinmesinin yanı sıra, paylaşımı yapan hesapların da kapatılması tahmin ediliyor.
Fakat Neymar için durum böyle işlemedi. Denetim raporuna göre, “Konu üst düzey yöneticilere iletildikten sonra, Neymar’ın hesaplarının aktif kalmasına karar verildi. Bu da her zaman uygulanan tek yanlışta profilin kapatılması politikasına aykırı bir işlem oldu”.
Neymar tecavüz iddiasını reddederken hakkında iddianame hazırlanmadı. Brezilyalı yetkililer kadın hakkında da iftira, para sızdırma ve sahtekârlık suçlarından bir iddianame hazırladı. İlk iki suçlama düşürüldükten sonra kadın üçüncü suçlamadan da aklandı. Neymar adına Wall Street Journal’a konuşan bir sözcü sadece sporcunun Facebook kurallarına uyduğunu söylemekle yetindi.
Geçmişte Facebook, Neymar gibi VIP’lerin sorunlu paylaşımlarını kaldırmadan önce o kişilere 24 saat içinde içeriği kaldırma hakkı tanıyordu ve ceza uygulanmıyordu.
Şirket sözcüsü Stone, Facebook’un bu ayrıcalığı uygulamadan kaldırdığını söyledi ancak bunun zamanlamasıyla ilgili bir bilgi vermedi. Wall Street Journal’a göre, 2020 seçimleri sırasında uygulama yürürlükteydi.
TRUMP’IN PAYLAŞIMI YAYINDA KALSIN DİYE ZUCKERBERG MÜDAHALE ETMİŞ
Gazete ayrıca VIP hesapların paylaştığı içeriklerin kaldırılması için Zuckerberg ya da COO Sheryl Sandberg gibi en üst düzey isimlerin onayının gerektiğini de aktardı.
Örneğin Haziran 2020’de Trump’a ait bir paylaşım XCheck’in gizli kurallarıyla ilgili bir tartışmaya neden oldu. Söz konusu paylaşımda Trump, “Yağma bağlayınca ateş de başlar” demişti.
Bir Facebook yetkilisi, otomasyon sisteminin Trump’ın paylaşımına 100 üzerinden 90 verdiğini yani platform kurallarını ihlal etme ihtimalinin yüksek olduğunu gösterdiğini söyledi. Sıradan bir kullanıcı için bu skor sonucu paylaşım bir kişi tarafından şikayet edilse dahi kaldırılacaktı. Ancak Trump’ın Facebook hesabı haziran ayında iki yıllığına askıya alınmadan önce XCheck kapsamındaydı. Zuckerberg paylaşımın yayında kalması için şahsen müdahalede bulundu ve bunu daha sonra kendisi de açıkladı. Facebook yetkilisi, “Böyle bir kararı manuel olarak almak, algoritma skorlamasına kıyasla çok daha az savunulabilir” ifadelerini kullandı.
Program kapsamında Trump’dan başka birçok siyasetçi ve aday da bulunuyordu fakat Wall Street Journal’a göre o gün itibariyle seçilmiş kişilerin adaylar karşısında açık bir avantajı vardı. Bu da Facebook çalışanlarının kayırmacılık suçlamalarına maruz kalabileceklerine dair endişe duymasına neden oluyordu.
Stone da şirket içinde böyle bir kaygı olduğunu doğruladı ancak sorunu çözdüklerini aktardı.
GECİKMENİN SONUCU AĞIR OLUYOR
Neymar’ınki gibi içeriğin sonradan kaldırıldığı durumlarda ise gecikme söz konusu oluyor. Facebook’un mekanizmaları devreye girene kadar paylaşımı gören ve yeniden paylaşan hesapların sayısı fazlasıyla artıyor.
Sadece geçen yıl XCheck korumasındaki hesapların kaldırılmadan önce 16,4 milyar kez görüntülendiği, bir Facebook raporunda belirtildi.
Üstelik Facebook sistem kapsamındaki muafiyetlerin kabul edilemez olduğunu yıllar önce kabul etmekle birlikte programın kapsamı yıldan yıla genişledi.
Buna ek olarak Facebook veri doğrulama ortaklarından, yüksek profilli hesapların paylaşımlarıyla ilgili bulgularını geriye dönük olarak değiştirmelerini de istedi. Şirket ayrıca yanlış bilgi yayan hesapları cezalandırmadı ve siyasi tepkilerden kaçınmak için planlanan algoritma değişikliklerini değerlendirmek zorunda kaldı.
Aralık ayında şirketin içinden bir veri uzmanının imzasını taşıyan yazışmada, “Facebook etkili aktörler için rutin olarak istisnalar yapmaktadır” ifadeleri kullanıldı.
