Diyarbakır’da yılda 120 firma sırf kredi kullanmak için merkezini Batı’ya taşıyor

Türkiye ekonomisi can çekişirken maliyetler altında ezilen sanayicinin kredi kanalları ise neredeyse kapandı. Bölgesel Yatırım Teşvik sistemi kapsamında 6. bölge olarak belirlenen Doğu illerinde bugünlerde büyük zorluklar yaşanıyor. Bankaların kredi vermek için büyük ölçekli firmalara “Merkezinizi batı bölgelerine taşıyın’ baskısı yaptığı, bölgede yılda 120 civarında büyük firmanın merkezini batıya taşıdığı belirtiliyor.

“Elde avuçta bir şey kalmadı. Yatırım iştahı kalmadı. Ekim ayından bu yana birikimlerimizi yiyoruz” diyen Van Organize Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (VOSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Şemsettin Bozkurt, “Piyasa o kadar allak bullak olmuş ki, firmalar önünü göremiyor. Şu andaki tablo çok vahim” dedi. Bozkurt şunları vurguladı:

– Van’da OSB’de gittikçe daralma yaşanıyor. 140 fabrika var. 25-30 tanesi kapandı. 90’ı yarı kapasitenin altında çalışıyor. Kur garantili mevduat gelince bankalar kredileri tamamen kesti.

– Biz 35 yıllık bir firmayız. Çok kriz atlattık. 2010’da 10 milyon TL’lik yatırımla kapasitemizi artırma kararı almıştık, döviz kuru dalgalanmadan önce işimizi bitirdik. Yatırıma başladığımda betonun metreküpünü 255 TL’ye almışım şu an 800 TL. Demir tonunu 6 liraya almışım şu an 16 bin TL. Krizden önce bu yatırımı yapmasaydım şimdi asla yapmazdım.

DAHA ÇOK FABRİKA KAPANIR

– Sanayici çok zor durumda. Kurun nerede duracağını, faizin ne olacağını bilmiyoruz. İşletmeleri tek tek dolaşıyorum. Korkunç elektrik faturalarıyla karşılaşıyoruz. Hiç çalışmayan fabrikalara bile 50 bin TL elektrik faturası gelmiş.

– Bu bölgede bankalardan kredi almak zaten çok zordu, şu anda büyük torpiliniz yoksa asla kredi alamıyorsunuz. 1 milyon liralık malınızı 100 bin lira teminat kabul ediyorlar. Piyasaya 2-3 yıl düşük faizli kredi verilmesi ve ödemelerin iki yıl sonra yapılması lazım. Üretici için vergiler indirilmeli.

– Bu olmazsa çok fabrika kapanır. Zaten birçok sanayicimiz fabrikasını sattı, el değiştirdi.

SERMAYE VE BEYİN GÖÇÜ VAR

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya da “Bölgede son yıllarda büyük bir sermaye ve beyin göçü oldu. Burada sadece küçük ve orta ölçekli işletme kaldı. Bunun en büyük nedeni finansa erişememe” dedi. Kaya şu bilgileri verdi:

– Bankalar özellikle büyük ölçekli şirketlere Diyarbakır’dan batı ilerine taşınmaları şartıyla kredi vereceğini söylüyor. 2013-2015’e kadar bölgeden merkezini batı illerine taşıyan şirket sayısı yıllık 10-15 iken 2017’den bu yana 120 seviyelerine çıktı. Giden şirketlerle konuştuğumuzda Diyarbakır merkezli olduklarında kredi alamadıklarını ve ister kamu ihalelerine girelim ister batı illerindeki ihalelere girelim bize PKK’li muamelesi yapılıyor diyorlar. Şirketler Diyarbakır’ı beş yıl kayyumlar üç yıl siyaset yönetiyor, ona mal verirsek o paramızı ödemiyor diğerine versek o ödemiyor diyorlar.

– TL’nin değer kaybetmesi finans sorununu daha da katmerleştirdi. Kamu bankaları kredi vermiyor. Özel bankalar da faiz yüzde 30’un altına inmiyor. Öyle doğalgaz ve elektrik faturaları görüyoruz ki inanılır gibi değil, bu sürdürülemez bir durum. 1.5 milyon TL doğalgaz faturası ödeyen bir işletmemize 6 milyon TL fatura geldi.

– Bölgede son üç yılda imalat alanında açılan fabrika sayısında artış oldu. İlk defa bölgede bir fırsat yakalamışken gerek elektrik fiyatları döviz ve komşu ülkelerle olan sorunlar; geçmişte bölgemizin yaşadığı yüksek işsizlik ve iş alanlarının açılmadığı bir döneme tekrar gireriz endişesi var.