Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Katar ziyaretinde hangi konular masada?

Getty ImagesKatar Emiri Hamad bin Halife el Sani ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün Katar’a resmi bir ziyaret gerçekleştiriyor. Ziyaret öncesi Katar’ın savaş uçaklarının eğitim amaçlı Türkiye’de konuşlandırmasının ve hava sahasını kullanmasının önünü açan yeni bir anlaşma imzalayan iki ülke, bir yandan da Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon çalışmalarıyla ilgili bir gerilim yaşadı.

Ziyaret, uzun süre Katar ve Türkiye ile gerilim yaşayan iki ülkeyle de son dönemde ilişkileri düzelen Birleşik Arap Emirlikleri’nden veliaht prens Muhammed Bin Zayed’in Türkiye ziyareti sonrasına denk geliyor.

Ziyaret öncesi hazırlık kapsamında Doha’ya giden Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Katar Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Halid bin Muhammed el Atiyye ile görüştü. Görüşmenin ardından Katar’daki Türk askeri üssünü ziyaret eden Akar, “Katar ile burada yaptığımız çalışmalar üçüncü ülkelere karşı değil, ülkelerimizi, milletlerimizi, haklarımızı savunmak, caydırıcılık gücümüzü en üst seviyeye çıkarmak içindir” dedi.

Türkiye’nin Katar’daki üssü, 2014 yılında imzalanan anlaşma sonrası oluşturuldu. Burada Türk uçakları ve gemileri de konuşlandırılabiliyor.

KATAR’IN DOĞU AKDENİZ’DEKİ FAALİYETLERİNİ ELEŞTİREN AÇIKLAMA

Akar’ın iki ülke arasındaki yakın ilişkiye vurgu yaptığı konuşmasından birkaç gün önce, Katar Petrolleri ve ExxonMobil ortaklığının Doğu Akdeniz’de Kıbrıs Cumhuriyeti ile anlaşarak 5 numaralı parselde hidrokarbon arama faaliyetine başlayacağı haberleri yansımıştı.

5 numaralı parsel, Türkiye’nin de kendi kıta sahanlığında kabul ettiği için iki ülke arasındaki ihtilaflı bölgelerden biri.

Bu gelişme üzerine Türkiye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tanju Bilgiç 2 Aralık’ta bir açıklama yapmış; “Sözkonusu ruhsat sahasının bir bölümü Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki kıta sahanlığını ihlal etmektedir. Türkiye, hiçbir yabancı ülkenin, şirketin veya geminin deniz yetki alanlarımızda izinsiz olarak hidrokarbon arama faaliyetlerinde bulunmasına, bundan önce olduğu gibi bundan sonra da asla fırsat vermeyecek, ülkemizin ve KKTC’nin haklarını kararlılıkla savunmaya devam edecektir” ifadelerini kullanmıştı.

BBCBBC

DOĞU AKDENİZ GERİLİMİNDEN ÖNCE ASKERİ İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI

Aslında Katar Petrolleri ve ExxonMobil ortaklığı, 2017’de 10 numaralı parselde doğalgaz arama ruhsatı almış; faaliyetlerine de Kasım 2018’de başlamıştı.

O dönem BBC Türkçe’ye konuşan Türk Dışişleri kaynakları, Türkiye ile Katar arasında yakın bir stratejik ve askeri işbirliği olduğunu hatırlatarak, 10 numaralı parsel ihtilaflı bölgeye de girmediği için, rahatsızlıklarını arka planda dile getirdiklerini söylemişti.

Geçen hafta bakanlık sözcüsü bu açıklamayı yapmadan önce de iki ülke arasında yeni bir askeri işbirliği anlaşması imzalandı.

30 Kasım’da TBMM Dışişleri Komisyonu’nda kabul edilen anlaşmaya göre Katar Hava Kuvvetlerine ait savaş uçakları eğitim için Türkiye’deki havaalanlarını kullanabilecek; Katarlı pilotlar Türkiye’de eğitim alacak ve Türk hava sahasını kullanabilecekler.

Komisyonda anlaşmayla ilgili bilgi veren Dışişleri Bakan Yardımcısı Yavuz Selim Kıran, Katar’dan aynı anda en fazla 36 savaş uçağının ve 250 askeri personelin Türkiye’de konuşlanabileceğini, muharip görev görmeyeceklerini, uçakların her türlü faaliyeti için Genelkurmay Başkanlığı başta olmak üzere ilgili makamlardan onay alınacağını söyledi.

Katarlı askeri personelin Türkiye’ye her gelişinde izin alınması gerekecek. Ancak bu gelişler ve konuşlanacak uçakların Türkiye’de kalış süresiyle ilgili bir detay verilmiyor. Kıran, bunun her seferinde iki tarafın da onayıyla verilecek bir karar olduğunu belirtti.

Düzenleme beş yıl boyunca yürürlükte kalacak.

Düzenlemede uçakların modeline dair bir detaya yer verilmese de, komisyonda bulunan muhalefet partili milletvekilleri, Katar’ın Fransa’da satın aldığı Rafale uçaklarını hatırlatarak, bunun yine Fransa’dan 18 adet Rafale uçağı satın almış olan Yunanistan’a karşı atılmış bir adım olup olmadığını sorguladı.

“Yunanistan devleti de Fransa’dan Rafale satın alarak aslında bir şekilde hem Doğu Akdeniz’de hem de sınırlarımızda bize meydan okuyan bir tutum almış oldu. Şimdi, Türkiye ile Katar arasındaki anlaşmanın bir gerekçesinin de aslında Katar’ın Fransa’dan aldığı bu Rafale tipi uçakları Türkiye’ye getirmesi ve konuşlandırılması olduğunu ifade edebiliriz.” diyen HDP milletvekili Gülüstan Kılıç Koçyiğit, kararı ‘Bölgesel barışa katkı sağlamayacağı’ gerekçesiyle eleştirdi.

Bu eleştirilerle ilgili konuşan AKP milletvekili Derya Baybak ise, “Kıta sahanlığımız içerisinde olan doğal gazı ya da diğer kaynakları başka ülkelere vermek, bu doğru bir şey değildir yani bu güvenliği sağlamak onun en doğal hakkıdır. Burada bunlar gözetiliyor. Yunanistan üzerinden başka ülkelerin belki hesapları var, bu hesapları herkes biliyor ve bu güvenliğin sağlanması da çok da doğal bir durum.” dedi.

ABU DABİ VELİAHT PRENSİ MUHAMMED BİN ZAYED ANKARA’DAYDI

Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’ın başını çektiği Körfez ülkeleri, 2017 yılında Katar’a abluka uygulama kararı almıştı. Ablukanın kalkması için koyduğu şartlar arasında ülkedeki Türk üssünün kapatılması da vardı.

Bu dönemde Türkiye, Katar’a önemli ölçüde destek verdi. Birçok bölgesel konuda benzer tutum ve politikalar izleyen iki ülke arasındaki işbirliği anlaşmaları bu dönemde daha da arttı.

Ocak 2021’de Körfez ülkeleri ile Katar arasındaki diplomatik kriz sona erdi ve liderler zaman zaman kameraların karşısında samimi pozlar verdi.

Türkiye ile BAE’nin ilişkilerinde de, BAE’nin Müslüman Kardeşler’e destek verdiği gerekçesiyle Türkiye’ye karşı sert bir tutum takınması ve Türkiye’nin 15 Temmuz darbesini desteklemekle suçladığı BAE’ye yönelik eleştirileri sebebiyle bir süredir gerilim vardı.

İki ülkenin de bölgede ticari ve ekonomik işbirliğine duyduğu ihtiyacın etkisiyle, Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed al Nahyan 24 Kasım’da Ankara’daydı. İki ülke arasında doğrudan yatırımları hedefleyen dokuz adet anlaşma imzalandı.

Tüm bu gelişmelerin ardından gerçekleşen Katar ziyaretinde, Yüksek Stratejik Komite Toplantısı’nın yedincisi yapılacak.