Bir mimarı yeniden düşünmek

Barcelona, İspanya, mimarlık denince akla gelen ilk ve tek isim olan Antoni Gaudí (1852-1926), hiç kuşkusuz Avrupa’da modernizmin öncülerinden birisi. Bu egzantrik mimar üzerine şimdiye dek açılmış en kapsamlı sergi, Barcelona’daki Museu Nacional d’Art de Catalunya’da açıldı.

Ben bu sergiden önce iş arayan bir Katalan mimar arkadaşımın önerdiği gibi önce Gaudí’nin bitirilemeyen La Sagrada Familia’daki mezarını görmeye gittim. Bu muhteşem binanın yeraltında bir Kapelle’si olduğunu, sabah duası için açıldığını, mezarın üzerinde duran dua kâğıtlarının iş bulmaya yaradığını bilmiyordum. Arkadaşım sabah 9’dan önce gitmelisin yoksa almazlar demişti. Meğer ne kadar da haklıymış. Turist yığınlarının kaynağı kuyruklara takılmadan sabah duası niyetine içeri giren Barcelonalılara karıştım. Sade, pürist bir mezartaşıyla karşılaşmak süpriz oldu.

SIRADIŞI

Yüzyıl başında Barcelona burjuvasının en sevdiği mimar olan Gaudí yaşadığı dönemin politik, ekonomik, sosyal koşullarıyla değerlendirildiğinde garip bir yerde duruyor. Bir yanıyla modernizmin en dehşetli örneklerini Barcelona’ya kazandıran bu mimar diğer yanıyla faşist iktidarlarla işbirliği yapan Katolik Kilisesi’nin sahip çıktığı bir simge. Müzedeki sergi mimarın bu sorunlu özelliklerinden yola çıkarak onun yeni bir portresini çizmeyi denediği için sıradışı bir özelliğe sahipti.

UFUK AÇICI

Kronolojik olarak hazırlanmış olan sergi, yaşadığı dönemde epeyce hırpalanan mimarın az bilinen desenlerini, mobilya tasarımlarını, müthiş bir titizlikle çizdiği planlarını Picasso ve Rodin’in eserleriyle birlikte bütüncül olarak ele almayı deniyor. Bu sayede Gaudí çılgınlığının altındaki deha, deney tutkusu, en önemlisi burnunun dikine gitme cesareti ortaya çıkıyor. Ben yaparım diyor ve yapıyor. Marangozlarını, ustalarını, kendisine sipariş verenleri nasıl hırpaladığı Barcelona’da hâlâ konuşuluyor. Aslında Gaudí yaralı bir figür. Sergi bu yaraları politik, sosyal nedenleriyle araştırmaya açtığı için ufuk açıcı.