Anayasa Mahkemesi’nden ‘Hayata Dönüş Operasyonu’ hakkında karar

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM), 19 Aralık 2000’de başlayan Hayata Dönüş Operasyonu’nun ‘Bora’ ve ‘Atmaca’ planlarının uygulandığı Ümraniye Cezaevi’nde yaralanan mahkûmla ilgili gerekçeli kararını açıkladı.

Cezaevinde yaralanan hükümlü Özgür Sağlam’ın yaşam hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine hükmetti.

Birgün’de yer alan habere göre; hapishanede dört gün süren operasyon sırasında, beş mahkûm, bir kolluk görevlisi ve bir gardiyan öldürüldü.

Operasyona ilişkin Üsküdar Cumhuriyet Başsavcılığı’nda 2004’te 267 jandarma görevlisi hakkında soruşturma başlatıldı. Daha sonra 2019’da İstanbul Anadolu 6’ncı Ağır Ceza Mahkemesi’nde 6 sanık hakkında dava açıldı. Dava sanıkların ölmesi nedeniyle düşerken diğer sanıklar yönünden ise zamanaşımına uğratıldı, faili belli olmayacak şekilde kasten öldürme suçlarından da beraatlarına karar verildi.

Operasyon sırasında şarapnelle yaralandıktan sonra sol gözünü kalıcı olarak kaybeden Özgür Sağlam, avukatı Several Ballıkaya aracılığıyla Yüksek Mahkeme’ye başvurdu. AYM, Hayata Dönüş Operasyonu sırasında Ümraniye Cezaevi’nde yaralanan hükümlü Özgür Sağlam’ın yaşam hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar verirken ihlalin ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasına hükmetti.

AYM’nin dün Resmi Gazete’de yayınlanan gerekçeli kararında, Sağlam’ın hangi koşullarda yaralandığına ilişkin açıklama yapma zorunluluğunun devlete ait olduğuna dikkat çekti ve bunun ceza yargılamasıyla ortaya konamadığı değerlendirmesini yaptı. AYM, beraatla biten ceza yargılamasında, Özgür Sağlam’ın güvenlik güçlerine eşya fırlatmasının, güvenlik güçlerinin silah kullanımını gerektirecek ölçüde olduğunu kanıtlayamadığını ifade etti.

Öte yandan Özgür Sağlam, 2011’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) de başvurdu. AİHM ateşli silah kullanımının ‘mutlaka gerekli olarak değerlendirilemeyeceğine’ hükmetti ve yaşam hakkının ihlal edildiğine, Sağlam’a 25 bin avro manevi tazminat ödenmesine karar verdi.

YARGI GEREKLİ HASSASSİYET GÖSTERMEDİ

Resmi Gazete’de yayımlanan bir diğer kararı ise 1992’de gözaltına alındığı sırada kötü muamele sonucu hayatını kaybeden A.K. hakkında oldu.

Diyarbakır’ın Bismil ilçesinde gözaltına alınan A.K.’nin yakınlarının başvurusunda yaşam hakkı ile kötü muamele yasağının ihlal edildiğine karar verdi. A.K’nin yakınlarına 500 bin lira tazminat ödenecek.

Bismil’de 17 kişi ile birlikte gözaltına alınan A.K.’nin ölümü kolluk tutanağına ‘apandist’ olarak yazıldı ancak Adli Tıp Kurumu, cop ile işkence yapıldığına dair rapor hazırladı. 15 askere açılan davada bir kişiye dört kez mahkûmiyet kararı verildi fakat zamanaşımı nedeniyle dava düşürüldü.

A.K.’nin yakınlarının 2018’deki başvurusunu inceleyen AYM, 25 yılın sonunda sanığın zamanaşımından yararlanmasının, yargı mercilerinin yargılamanın makul bir özen ve süratle yürütülmesi konusunda göstermeleri gereken hassasiyeti göstermediğini belirtti. AYM, yaşam hakkının usul boyutu ile kötü muamele yasağının usul boyutunun ihlal edildiğine karar verdi.