17 günlük yasakta ne kadar alkol satıldığı belli oldu

Ramazan ayında 17 günlük alkollü içki satış yasağı içki tüketimini artırdı. 27 Nisan’da açıklanan ve 17 günü kapsayan tam kapanma döneminde 29 Nisan ile 17 Mayıs tarihleri arasında alkollü içki satışı da yasaklanmıştı. Yasak haberini duyan birçok yurttaş tekel bayileri ve marketlere akın etmişti.

Yasağın uygulandığı Nisan-Mayıs 2021 döneminde alkollü içki satışı 139 milyon 463 bin 702 litreye çıktı. Geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5’lik artış sözkonusu. 2020 Nisan-Mart döneminde iç piyasaya arz edilen toplam içki miktarı 133 milyon litre civarındaydı.

VİSKİDE YÜZDE 80 ARTIŞ

Bu yılın ilk 5 ayında da toplam alkollü içki satışında yüzde 5’lik artış var. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı verilerine göre, Ocak-Mayıs 2021 döneminde toplam iç piyasaya arz edilen alkollü içki miktarı 300 milyon 60 bin 820 litreye çıktı. Geçen yıl aynı dönemde bu miktar 286 milyon 320 bin 662 litre civarındaydı. Bu yılın ilk 5 ayında iç piyasaya arz edilen alkollü içkilerde viskide yüzde 80, şarapta yüzde 28, rakıda yüzde 14.5’lik artış yaşandı. Miktar olarak en büyük pay birada olmasına rağmen piyasaya arz edilen birada artış yüzde 1’i bile bulmadı. Ocak-Mayıs döneminde satılan içkinin 252 milyon 130 bin litresi bira kategorisinde gerçekleşti. Geçen yıl ilk 5 ayda 22 milyon litre bira ihraç edilirken bu yıl bu miktar 28 milyon litreye çıktı.

Bu yılın ilk 5 ayında iç piyasaya arz edilen milli içki rakı miktarı ise 8 milyon 644 bin litre oldu. Aynı dönemde iç piyasaya arz edilen viski miktarı 5 milyon 878 bin litre olurken, şarap miktarı da 25 milyon 503 bin litreyi aştı.

20 MİLYON LİTRELİK DÜŞÜŞ

Bu yılın ilk 5 ayında alkollü içki satışı artmasına rağmen aslında Türkiye’de içki satışlarında dramatik bir düşüş sözkonusu. 2020’de Türkiye’de alkollü içki tüketimi 20 milyon litre civarında azalışla, 1 milyar 8 milyon 180 bin litreye geriledi. Tüketimi en fazla düşen grup rakı oldu. 2011 yılında iç piyasaya arz edilen toplam rakı miktarı 48 milyon 810 bin litreyken arada geçen 10 yılda bu miktar yüzde 62’lik düşüş göstererek geçen yıl sonunda 30 milyon 103 bin litreye geriledi.

Tüketim düşüşünün ana nedeni ise sektör üzerindeki vergi yükü ve fahiş fiyatlar. Türkiye’de içki fiyatlarına her yıl iki kere zam geliyor. 2021’in Ocak ayında alkollü içkilerde ÖTV yüzde 17.07 artırıldı. İstisnai olarak temmuz ayı için ÖTV artışı yapılmadı. Türkiye, kişi başına düşen gelir veya satın alma gücü paritesi açısından bakıldığında Avrupa gibi zengin ülkeler arasında dahi alkollü içkileri en fazla vergilendiren ülkelerin başında geliyor.

Türkiye’deki vergi yapısının Avrupa Birliği ve gelişmiş ülkelerden, ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği modern vergilendirme sisteminden farklılaştığı görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü, alkollü içkileri içerdiği alkol miktarına göre farklılaştırarak vergilendirmeyi tavsiye ediyor. Bunun gerekçesini de insanların daha uzun sürede daha az mutlak alkol tüketmesini sağlayarak, toplum sağlığını korumak olarak açıklıyor.

Almanya’da yüksek alkollü içkilerden alınan vergi, biradan alınan verginin 6.5 katı. Avrupa Birliği’nin ortalamasında ise yüksek alkollü içkiden alınan vergi bira gibi düşük alkollü içkiden alınan verginin ortalamada 2.7 katı. Türkiye’de ise yüksek alkollü ile düşük alkollü içkiler arasındaki vergi paritesi 1.37’dir. Yani Avrupa Birliği ülkelerinin yarısı seviyesinde.

AYDA 1.3 MİLYAR TL ÖTV GELİRİ

Türkiye alkollü içkilerden aylık 1.3 milyar TL civarında ÖTV geliri elde ediliyor. Bu yıl 83.4 milyar lira ile toplam ÖTV’nin yüzde 39’unun, toplam vergi gelirlerinin ise yüzde 9’unun alkol ve tütün ürünlerinden elde edilmesinin hedefleniyor. 2021’de KDV’den 265.5, ÖTV’den ise 213.2 milyar lira gelir bekleniyor. Tütün mamullerinden 65.5, alkollü içeceklerden 17.9 milyar lira ÖTV hedefleniyor.

TÜRKİYE 148. SIRADA

Türkiye’de kişi başı mutlak alkol tüketiminin 1 litrenin de altında olduğu tahmin ediliyor. Avrupa’da bu rakam Türkiye’nin 10 katı. Dünyada ise kişi başına mutlak alkol tüketimi yaklaşık 7 litre. Turizm rakamlarının dahil edildiği haliyle bile Türkiye, dünyada kişi başı alkol tüketiminde 148. sırada yer alıyor. Türkiye, OECD ülkeleri arasında da mutlak alkol tüketiminde sonuncu.

Küresel olarak alkollü içkiler sektörü, 2020’de 1,49 trilyon dolarlık ekonomik hacme ulaştı. 2025 yılında da 2.2 trilyon doların üzerine çıkması bekleniyor. Dünya Ticaret Örgütü verilerine göre alkollü içkilerde küresel dış ticaret hacmi 118,1 milyar dolar oldu. Fransa 17.4 milyar dolar, İtalya 10,9 milyar dolar, İngiltere 8,4 milyar dolarla önde gelen ihracatçılar konumunda. Türkiye’nin ihracatı ise 2020’de 338 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Türkiye ihracatta dünyada 40. sırada.

Öte yandan son yıllarda Türkiye’nin yüksek alkollü içkilerin ithalatında hızlı var. Viski ithalatının son 15 yılda değer olarak 11.5 katına, iç piyasaya arz olarak 17,5 yükseldiği görülüyor. Yüksek alkollü içkilerdeki vergi avantajının bunda önemli bir etken olduğu düşünülüyor.